Kerstmis 1944: verhaal achter ‘n weck kettel

We woonden op huisnummer 13, de voordeur was aan de straatkant gelegen, en er was een pad naast het huis dat toegang gaf tot de achterzijde. De meeste mensen kwamen destijds bij ons achterom. De houten deur in de schutting was de toegangspoort tot de achterzijde van ons huis.

OLDENZAAL - Vorige week kwamen de beelden weer op in mijn slaap. Dromen met herinnering rond kerst 1944. In de keuken stond de kachel van Jans Pol op den Koem; een drie ring Pelgrim met mica vensterraampjes verwarmde de keuken en de woonkamer. Het hout dat werd gestookt kwam van een omgezaagde eik aan de Visschedijkweg in de Eekte. Omgezaagd door vader Hennie en buurman Tonnie Kolbrink †. Een Oldenzaalse postbode, de eigenaar van de boom, deed er aangifte van. Het was de hongerwinter; er stonden nog zoveel eiken aan de weg bij Kotte in de Eekte en nu nog. Dus hadden ze er een omgezaagd. Wetende ook, een gestolen eik gedijt niet, maar verwarmd wel de mensen in barre tijden.

Op de kachel stond een inmaakketel; weck kettel. Een zinken ketel met in het midden een thermometer. Moeder was druk in de weer. Opa, (Hein Meijerink voormalig ploegbaas bij de N.W.S.M) van vaders zijde, die getrouwd was met Maria Leliefeld † (1934), had geregeld dat Gerard Leliefeld † (neef van mijn oma Maria Leliefeld) veehouder en huisslachter in Lattrop aan de Braakweg ons een jong varken zou bezorgen. In oorlogstijd werden de biggen geregistreerd en geteld in opdracht van de Duitsers. Maar af en toe werden er jonge biggen achter gehouden. Zo ook het biggetje dat ons in oorlogstijd ten deel zou vallen. Op het aanrechtblad stonden weck flessen, deksels en ringen, in afwachting van de komst van het geslachte biggetje dat zou worden ingemaakt. Helemaal uit Lattrop was Gerard Leliefeld met paard en wagen naar Oldenzaal gekomen om ons van aardappels te voorzien. Een zeer gedurfde rit in oorlogstijd. Vooraan in de Carmelstraat bij Franchimon was hij gecontroleerd bij het aardappeltransport, maar hij mocht van de controleurs doorrijden. De zak met aardappelen was uitgeladen en vervolgens werd uit het kistje waarop Gerard Leliefeld had gezeten, het varkentje uit geladen en naar de keuken gebracht.

Plots stonden ze aan de deur; één voor aan de bel en één bij de achterdeur. Twee mannen in lange leren jassen. Er was geen ontkomen aan, het varkentje werd in beslag genomen. Gerard kreeg een bekeuring en vertrok terug naar Lattrop. Wij, moeder, opa en mijn broers en zus, bleven teleurgesteld achter. De naam van één van de controleurs weet ik nog steeds. Het was op zaterdag 23 december 1944 rond 11.00 uur. De rest van het weekend werd over niets anders gesproken dan over deze teleurstellende belevenis. Er was beslist geen feeststemming met kerst.

Eerste kerstdag 25 december 1944. Midden in de nacht van zondag op maandag werd ik wakker gemaakt. “Stil, stil, je vader is thuis.” Vader, die in de oorlog was ondergedoken bij zijn tante Trui Brookhuis in het Borgbos, was via de oude tramlijn lopend naar huis gekomen. Hij wilde met kerst bij ons zijn. Midden in de nacht zat ik bij vader op schoot en hij vertelde dat hij een konijn uit het strik had gehaald ter hoogte van het Roderveld. Even mocht ik de huid van het dode konijn voelen en moest weer naar bed. Die maandagmorgen eerste kerstdag mocht ik mijn vader helpen, om het konijn uit het het jasje te doen. Voor het eerst in mijn leven, op negen jarige leeftijd een konijn geslacht. De vacht van het konijn werd opgevuld met stro want voor een konijnenvel kreeg je geld van een man uit Hengelo die vellen opkocht.

De eerste en tweede kerstdag aten we zuurkool uit het vat, aardappelen en konijn met jus. Vader ging in de nacht die volgde terug naar Hendrik in ‘t Brook in Beuningen. Mijn herinnering aan kerst 1944, we waren beperkt in onze vrijheid, hadden zorg om elkaar. Kerst 2021, opnieuw beperkt in onze vrijheid, maar we zien om, naar elkaar. Een gezegende kerst en een voorspoedig Nieuwjaar.

Naschrift: Ik heb Hennie Leliefeld, inmiddels 67, gevonden in Bentelo. Volgend jaar gaan we elkaar ontmoeten en herinneringen ophalen aan vader Gerard en moeder Lyda. We blijven de verhalen van vroeger delen en omzien naar elkaar.